Hatua Tano za Kimkakati Kutatua Uhaba wa Maji Nchini

Dar es Salaam – Uhaba wa maji safi na salama unaoendelea kuitafuna baadhi ya mikoa nchini, umeanza kuibua mjadala miongoni mwa wadau wa mazingira, wakiitaka Serikali kuchukua hatua za haraka na za kudumu, hususan tano za kimkakati.

Wadau hao wameonya kuwa bila mikakati madhubuti ya hifadhi ya vyanzo vya maji na uvunaji wa maji ya mvua, changamoto hiyo itaendelea kuathiri maisha na uchumi wa wananchi. Wamependekeza Serikali ijenge na kutumia mabwawa makubwa kuhifadhi maji ya mvua.

Mapendekezo mengine yaliyotolewa na wataalamu hao ni kuharakishwa kwa uanzishwaji wa Gridi ya Taifa ya maji, kuwepo kwa mwongozo unaowahamasisha wananchi kuwa na visima vya maji majumbani, ili kupunguza ongezeko la mahitaji ya huduma hiyo.

Pia wametaka kukamilishwa kwa miradi mikubwa ya maji iliyoahidiwa nchini pamoja na kuwaelimisha wananchi namna ya kuishi kulingana na mabadiliko ya tabianchi.

Mikoa Yanayokabiliwa na Uhaba wa Maji

Mapendekezo hayo yanakuja wakati baadhi ya mikoa, ikiwemo Dar es Salaam, Simiyu, Pwani, Morogoro, Dodoma na Arusha, wananchi wake wamekuwa wakilalamikia uhaba wa maji na kwa sasa wanapata huduma hiyo kwa mgao.

Kutokana na changamoto hiyo, wananchi wa Dar es Salaam hulazimika kutumia kati ya Sh1,500 hadi Sh2,000 kununua dumu moja la maji, huku katika baadhi ya mikoa, ikiwemo Morogoro, wananchi wakilazimika kutumia maji yasiyo salama kutoka mabondeni.

Hali hiyo inashuhudiwa wakati Sera ya Taifa ya Maji ya mwaka 2002, Toleo la 2025, inaeleza mikakati mbalimbali kama sehemu ya kukabiliana na ukosefu wa maji.

Mikakati ya Sera ya Maji

Mikakati muhimu iliyotajwa katika sera hiyo kuhusu maendeleo ya rasilimali za maji ni pamoja na uendelezaji na usimamizi wa miundombinu ya kuhifadhi maji, inayostahimili mabadiliko ya tabianchi kwa shughuli za kijamii na kiuchumi, pamoja na kupunguza hatari za ukame na mafuriko.

Sera hiyo pia inazitaja jitihada za kuchunguza na kukuza maendeleo ya vyanzo mbadala vya maji, ikiwemo kuchakata upya majitaka, uondoaji wa chumvi kwenye maji ya bahari, pamoja na kuendeleza miundombinu ya uhamishaji wa maji kati ya mabonde na ndani ya mabonde.

Maoni ya Wataalamu

Mhadhiri Mwandamizi wa Chuo Kikuu Huria cha Tanzania, Dk Yohana Lawi amesema kwa mujibu wa takwimu za Wizara ya Maji, kiwango cha maji kilichopo pamoja na uboreshaji wa miundombinu uliofanyika, bado hakitoshelezi mahitaji ya wananchi.

"Hata wakati wa mvua, kiwango cha maji bado hakitoshelezi, na sasa tatizo limeongezeka zaidi kutokana na kiangazi na kushuka kwa vyanzo vya maji," amesema.

Dk Lawi amesema njia za kutatua zinazotafutwa mara nyingi ni za muda mfupi, hali inayosababisha tatizo kujirudia mara kwa mara.

Akizungumzia suluhu ya muda mrefu kwa mkoa wa Dar es Salaam, amesema maji yanapaswa kupatikana kutoka Bwawa la Julius Nyerere.

"Jambo lingine muhimu ni kuwa na Gridi ya Taifa ya Maji, ambayo ikikamilika inaweza kuwa suluhisho la kudumu," amesema.

Ahadi ya Rais Samia

Dk Lawi ametoa kauli hiyo akirejea ahadi ya Rais Samia Suluhu Hassan aliyoitoa wakati wa kampeni zake Oktoba 19, 2025, katika mkutano uliofanyika Viwanja vya Shule ya Sekondari Kizwite, Sumbawanga, mkoani Rukwa.

Rais Samia aliwaambia wananchi kuwa Serikali imepanga kuanzisha Gridi ya Taifa ya Maji, mpango mkubwa unaolenga kuboresha huduma za kijamii na kuimarisha ustawi wa wananchi nchini.

"Kama ulivyo mpango wa umeme, maji nayo yana umuhimu ule ule. Tukipata uhakika wa maji, kilimo cha umwagiliaji kitakuwa na tija kubwa na maisha ya wananchi yataboreka zaidi," alisema Rais Samia.

Uvunaji wa Maji ya Mvua na Visima

Akizungumzia suluhu nyingine ya muda mrefu, Dk Lawi amesema jamii inapaswa kuelimishwa juu ya uvunaji wa maji ya mvua ili kiasi kidogo kinachopatikana kiweze kutosheleza mahitaji.

"Kwa maeneo ambayo bado hayajafikiwa na mtandao wa maji, kuchimba visima vya kisasa ni suluhisho. Serikali ishirikiane na sekta binafsi kuchimba visima na kuvisimamia kisheria ili viwanufaishe jamii nzima," amesema.

Kwa upande wake, mtaalamu wa mazingira Rahel Elibariki amesema wananchi wanaendelea kukabiliwa na changamoto ya upatikanaji wa maji safi na salama, akishangaa Serikali kuendelea kutegemea mvua pekee.

"Kwa kuwa hali hii inajirudia kila mwaka, ni muhimu Serikali ikaweke mipango ya kudumu ya kuhifadhi maji, kuchimba mabwawa na visima ili changamoto kama hizi zitakapojitokeza ziwe zimeshughulikiwa," amesema.

Mipango ya Mustakabali

Maoni kama hayo yametolewa pia na mtaalamu wa mazingira, Dk Aidan Msafiri, aliyesisitiza umuhimu wa Serikali na wataalamu wa mazingira kukaa meza moja kujadili suluhu za kudumu.

"Tunapaswa kuanza kutafuta suluhu ya mustakabali wa mwaka 2026 kuanzia sasa ili ifikapo mwakani kusiwepo na uhaba wa maji. Tusisubiri tatizo litokee ndipo tupige kelele," amesema.

Ameongeza kuwa kupungua kwa maji katika vyanzo mbalimbali kunatokana na kuharibika kwa mifumo ya uhifadhi wa mazingira.

Mkuu wa mkoa wa Dar es Salaam, Albert Chalamila juzi alitembelea Mto Ruvu unaotegemewa kwa kiasi kikubwa mkoani mwake, na akasema kwa kuwa mto huo una tabia ya ukame unaojirudia, Mamlaka ya Majisafi na Usafi wa Mazingira (Dawasa) kwa kushirikiana na Bodi ya Bonde la Wami–Ruvu, watafute suluhisho la kudumu la kukabiliana na hali hiyo.

Alishauri mipango ya muda mrefu izingatie mabadiliko ya tabianchi na kasi ya ukuaji wa Jiji la Dar es Salaam, ambalo linakadiriwa litafikia wakazi zaidi ya milioni 10 mwaka 2030.