Asilimia 60 ya Waajiriwa Tanzania Wanapata Mshahara Chini ya Sh300,000

Wakati kilio cha ajira kikiendelea miongoni mwa vijana nchini hususani wanaomaliza elimu katika ngazi mbalimbali, takwimu mpya zinaonyesha kuwa asilimia 60.65 ya waajiriwa nchini wanapata mshahara usiozidi shilingi 300,000 kwa mwezi.

Kiwango hicho ni kwa mujibu wa takwimu za Statistical Abstract 2024 zilizotolewa na Ofisi ya Taifa ya Takwimu (NBS) zinazoonyesha kuwa katika waajiriwa milioni 5.534 wanaolipwa mishahara kila mwezi, milioni 3.356 wanapata kima hicho cha mshahara.

Asilimia chini ya 40 wanaobaki ndiyo wanaolipwa mshahara wa kuanzia Sh300,001 hadi zaidi ya Sh1.5 milioni huku idadi ya watu wakiendelea kupungua kadri kiwango cha mshahara kinavyozidi kuongezeka.

Kundi Kubwa Linapata Mshahara wa Kati

Uchambuzi zaidi unaonyesha kuwa kundi kubwa linalipwa kati ya Sh65,001 hadi Sh300,000 kwani kundi hili linabeba asilimia 55.35 ya waajiriwa wote kwa mujibu wa Integrated Labour Force Surveys, 2024.

Utafiti huu unafanyika wakati ambao Tanzania imeendelea kushuhudia ongezeko la wahitimu wa vyuo kila mwaka na hadi 2024 walifikia 62,570 kutoka 48,621 mwaka 2020 kwa mujibu wa Tume ya Vyuo Vikuu Tanzania (TCU) 2024.

Hiyo ni sawa na ongezeko la asilimia 28.68 ambapo wanaume walibeba asilimia 51 ya wahitimu wote na wasichana wakibeba asilimia 49.

Athari za Mshahara Mdogo kwa Uchumi

Wachambuzi wa masuala ya uchumi na biashara wanasema ikiwa watu watalipwa kiwango kidogo cha mshahara basi watalazimika kufanya kazi nyingine nje ya ajira zao ili waweze kuwa na kipato kinachotosha kukidhi mahitaji yao ya kila siku.

Hilo linafanya kutokuwapo kwa ufanisi katika kazi kwani wanalazimika kuweka nguvu zaidi katika kutafuta kipato cha ziada.

Wataalam wanashangazwa na namna Watanzania wengi hasa waajiriwa wanavyoishi maisha ya gharama kuliko kile wanachokipata.

"Fikiria kwa mwezi mtu huyuhuyu anayelipwa mshahara chini ya Sh300,000 ana kadi ngapi za harusi, anatakiwa alipe kodi, alipe ada, anunue mahitaji na yote anafanya. Tunahitaji utafiti katika hili kwa kweli kwa sababu mwisho wa siku watu wanahitaji kuwa na kujipanga," wanasema wataalam.

Athari kwa Uzalishaji na Huduma

Kuwa na kiwango kidogo cha mshahara inamaanisha kuwa watu wanakopa kipato cha kutosha kumudu chakula kilicho na lishe ya kutosha.

Hilo pia linaathiri hata uzalishaji unaofanyika kwani sehemu kubwa ya wananchi wakiwa na kipato kidogo hawatakuwa na uwezo wa kununua bidhaa zenye bei kubwa hali inayofanya uzalishaji unaofanywa kuwa ule wa vitu vya bei ya chini kuendana na kipato cha wanunuzi.

"Hili linaenda kuathiri hadi ufanisi wa kazi kwani mshahara mdogo utafanya watu wasifanye kazi kwa kujituma, ikiwa ni mgahawa watu watahudumiwa kwa kuchelewa, kiwango cha huduma kitakuwa hafifu. Pia kama ni kuajiri watu wanaolipwa kiwango kidogo mara nyingi huwa wachache katika eneo la kazi ukilinganishwa na wengine," wanasema wataalam.

Changamoto za Pensheni

Mtaalamu wa uchumi, Oscar Mkude amesema wafanyakazi wengi wa Tanzania wanalipwa mshahara usiokuwa stahimilivu kwani mtu akilipwa Sh300,000 ni sawa na wastani wa kutumia dola 4 kwa siku.

Hali hiyo husababisha ufanisi mdogo kazini kwani wafanyakazi wanashindwa kuwa na utulivu. Wengi wanakuwa na madeni mtaani ikiwamo katika maduka ya mangi wengine kufikia hatua ya kuacha kadi zao za benki kuchukuliwa na kampuni walizowakopesha.

"Kama mtu analipwa Sh300,000 anakuwa anachangia Sh60,000 kwa mwezi pekee huyu hadi astaafu atakuwa na karibu Sh20 milioni sasa ili aishi maisha yake yote inamaanisha atapewa labda Sh80,000 kwa mwezi. Hii ndiyo alipwe maisha yake yote kila mwezi? Huyu atakuwa maskini daima na atakuwa na mchango mdogo katika kuchangia uchumi wa Taifa lake," anasema Mkude.

Umuhimu wa Mshahara Wa Kutosha

Wataalam wanasema umefika wakati sasa wa waajiri kutambua kuwa mfanyakazi si mtu anayepaswa kulipwa kitu kidogo kwa sababu anasaidia kampuni kuweza kufikia malengo.

"Mfanyakazi mwenye fedha anayoweza kuitumia anakuwa ni soko kwani anaweza kununua bidhaa zako mwenyewe unazozalisha na nyingine zinazotengenezwa na wengine pia atachochea mzunguko wa fedha kwani atalipa ada, atanunua bidhaa, atanunua kiwanja, atajenga hii yote inaongeza thamani ya fedha katika shughuli za kiuchumi," wanasema.

Serikali Yaongeza Mshahara wa Chini

Kuanzia Januari mosi mwaka huu, serikali kupitia Ofisi ya Waziri Mkuu, Kazi, Vijana, Ajira na Wenye Ulemavu, imetangaza kima cha chini cha mshahara wa sekta binafsi kuwa Sh358,322 kutoka Sh275,060, likiwa ongezeko la asilimia 33.4.

Ongezeko hilo linagusa sekta za kilimo, afya, mawasiliano, usafirishaji, hoteli, madini, biashara, viwanda, shule binafsi, huduma za ulinzi binafsi, nishati, uvuvi na huduma ya baharini, michezo na utamaduni pamoja na huduma nyingine.

Serikali pia ilipandisha kima cha chini cha mshahara kwa watumishi wa umma kwa asilimia 35.1 kutoka Sh370,000 hadi Sh500,000, lengo likielezwa ni kuimarisha ustawi kwa wafanyakazi.

Rais Samia Suluhu Hassan alitangaza ongezeko hilo wakati wa maadhimisho ya Siku ya Wafanyakazi Duniani (Mei Mosi), iliyoadhimishwa kitaifa mkoani Singida mwaka huu.

Waziri wa Nchi, Ofisi ya Rais, Menejimenti ya Utumishi wa Umma na Utawala Bora, Ridhiwani Kikwete amesema ongezeko hilo ni takwa la kisheria.

"Nitoe rai kwa waajiri wote wa sekta binafsi kuzingatia na kutekeleza kima hiki kipya cha mshahara kwa kuwa ni takwa la kisheria. Ofisi yangu haitasita kuchukua hatua kwa waajiri watakaokaidi au kushindwa kutekeleza amri hii kwa makusudi," amesema.